Η θλίψη των εορτών
Η θλίψη των εορτών /Θλίψη στο δρόμο με τα Χριστουγεννιάτικα φώτα;
Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς , θεωρούνται ευκαιρία για ανάπαυλα από την ρουτίνα και την πίεση της καθημερινότητας, και ευκαιρία για συναντήσεις με φίλους και συγγενείς μέσα σε ένα πλαίσιο χαλαρότητας, χαράς και αγάπης. Κάπως έτσι έχουμε μάθει να περιγράφουμε το γιορτινό κλίμα ,από την εποχή που γράφαμε στο σχολείο τις σχετικές εκθέσεις.
Τα τελευταία χρόνια ,έχουν αρχίσει, όλο και πιο συχνά να γράφονται άρθρα, για την θλίψη των εορτών που καταλαμβάνει κάποιους ανθρώπους που θεωρούνται «ευάλωτοι στο άγχος και επιρρεπής στην κατάθλιψη», και δημιουργείται η εντύπωση ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι η εξαίρεση και ότι ο κανόνας είναι άνθρωποι που κατακλύζονται από χαρά και αισιοδοξία (και αλλοίμονο σε όποιον δεν ανήκει στον κανόνα).
Πρόσφατες μελέτες όμως έδειξαν ότι την περίοδο μεταξύ 20 Δεκεμβρίου και 10 Ιανουαρίου οι απόπειρες αυτοκτονίας είναι αυξημένες, με κορύφωση τις πρώτες μέρες του νέου έτους. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι, έχουν αρχίσει πια να ομολογούν, ότι οι γιορτινές αργίες και οι επιβεβλημένες συνάξεις σε «κλίμα χαράς και αγάπης» με φίλους και συγγενείς, μπορεί να πυροδοτούν όχι και τόσο γιορτινά συναισθήματα? όπως θλίψη και άγχος
Πως εξηγείται η εορταστική θλίψη και το άγχος ;
Στις παραδοσιακές αγροτικές κοινωνίες, γιορτές όπως αυτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς συνδέονταν με τον κύκλο των εποχών, με παραδοσιακές τελετουργίες και θρησκευτικούς συμβολισμούς που έδιναν νόημα και διέξοδο σε συλλογικές ανάγκες των μελών κάθε κοινότητας. Οι άνθρωποι μοιράζονταν μέσα από συλλογικές συνήθειες (νηστεία, κάλαντα, παραδοσιακά γλυκά και άλλα έθιμα) συναισθήματα, όνειρα, ελπίδες αλλά και αγαθά. Αυτές οι κοινές συνήθειες και τελετουργικές συμπεριφορές , έδιναν ανακούφιση και διέξοδο σε πολλά από τα δύσκολα συναισθήματα και τις πραγματικές αγωνίες, που αναδύονται τον χειμώνα ( λόγο του κρύου, της έλλειψης φωτός αλλά και της μείωσης της παραγωγής τροφής),στους ανθρώπους που ζούσαν στενά εξαρτημένοι από την φύση. Οι περισσότεροι άνθρωποι σταδιακά απομακρύνθηκαν από την φύση, όμως ο βασικός φυσικός μηχανισμός αντίδρασης των ζωντανών οργανισμών στη αλλαγή των εποχών δεν έχει αλλάξει.
Αυτό όμως που έχει αλλάξει τελείως είναι ο τρόπος εορτασμού και κυρίως το πνεύμα και το νόημα των εορτών :
- Στις σύγχρονες αστικές κοινωνίες, σταδιακά τα εορταστικά έθιμα χάνουν όλο και περισσότερο το παραδοσιακό συλλογικό νόημα και συνδέονται με ατομικές καταναλωτικές συμπεριφορές - σύμβολα πλουτισμούς, επίδειξης κοινωνικού status, εξουσίας, life style κ.λ.π.- που τονίζουν τις κοινωνικές διαφορές και ενισχύουν την αποξένωση και την περιθωριοποίηση. Αυτή η εξέλιξη έχει σαν συνέπεια οι άνθρωποι που δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτά τα πρότυπα «εορταστικής συμπεριφοράς» να βιώνουν πολύ έντονα αισθήματα απογοήτευσης, ματαίωσης και αποτυχίας που φυσικά επιδεινώνουν την «χειμερινή θλίψη» τους.
- Καθώς περιμένουμε τον ερχομό της νέας χρονιάς, μπαίνουμε σε διαδικασία απολογισμού, , συνήθως χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Αναλογιζόμαστε απώλειες και απογοητεύσεις, «κέρδη και ζημίες» τις χρονιάς που πέρασε και ανάλογα με το προς τα πού θεωρούμε ότι γέρνει η ζυγαριά, μπορεί να νιώσουμε υπερήφανοι και ικανοποιημένοι από τον εαυτό και τις επιλογές μας ή κουρασμένοι , καταπονημένοι, αδικημένοι, άτυχοι, στερημένοι κ.λ.π. Και βέβαια ένας αρνητικός απολογισμός κάνει πολλούς να νιώθουν ευάλωτοι και ότι χρειάζονται πιο έντονα την φροντίδα, την αγάπη και την υποστήριξη άλλων ανθρώπων που πιθανόν δεν υπάρχουν.
- Την περίοδο των εορτών έχουμε περισσότερο διαθέσιμο χρόνο, και σχεδόν αναγκαστικά θα βρεθούμε περισσότερο μόνοι με τον εαυτό μας, τις βαθύτερες ανάγκες, επιθυμίες και δυσκολίες μας. Και είναι πολύ πιθανόν, να αναδυθούν ακόμα και υπαρξιακές αγωνίες και αναζητήσεις. Οι εορταστικές συνθήκες και συνήθειες γενικά μας «αναγκάζουν» να αντιμετωπίσουμε όψεις τις πραγματικότητας της ζωής μας, των σημαντικών σχέσεων μας αλλά κυρίως του εαυτού μας , που στην καθημερινότητα μπορούμε να αγνοήσουμε και να παρακάμψουμε με την δικαιολογία ότι μας «κυνηγάνε οι υποχρεώσεις».
Για παράδειγμα περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά καλούμαστε να απαντήσουμε σε ερωτήματα όπως: . Μπορούμε και θέλουμε να γιορτάσουμε παρέα με φίλους και συγγενείς; Υπάρχουν κοντά μας άνθρωποι που επιθυμούμε και κυρίως απολαμβάνουμε αμοιβαία την συνύπαρξη; Μπορούμε να μοιραστούμε με άλλους ανθρώπους ελεύθερα, πραγματικά συναισθήματα και να καλύψουμε τις πραγματικές μας ανάγκες; . Μπορούμε να είμαστε ο πραγματικός μας εαυτός ή πρέπει πάλι να παίξουμε ρόλους που ταιριάζουν στις προσδοκίες και τις ανάγκες άλλων ; Έχουμε το δικαίωμα να μην είμαστε πλήρως εναρμονισμένοι με «το πνεύμα των ημερών»;
- Επίσης η εικόνα της χαρούμενης οικογένειας που γιορτάζει αγαπημένη και ανοίγει δώρα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο μοιάζει όλο και πιο συχνά να υπάρχει περισσότερο στις διαφημίσεις και τις κινηματογραφικές ταινίες παρά στην πραγματική ζωή. Η συγκέντρωση γύρω από το οικογενειακό τραπέζι συχνά ξυπνά επώδυνες αναμνήσεις (απώλειες αγαπημένων ανθρώπων λόγω θανάτου ή χωρισμού) ή οικογενειακά φαντάσματα (οικογενειακές συγκρούσεις μπορεί να προκύψουν εξαιτίας άλυτων ανταγωνισμών, θυμού και παραπόνων που υποβόσκουν μεταξύ των μελών της οικογένειας).
Με λίγα λόγια, τα ψυχολογικά προβλήματα που εκδηλώνονται με κάπως μεγαλύτερη ένταση σε τέτοιες περιόδους, λόγω των συνθηκών, μας αφορούν όλους. Και καθώς εξαρτώνται και επηρεάζονται από τις γενικότερες συνθήκες του περιβάλλοντος μας, από την πορεία της ζωής μας, σχετίζονται με την καθημερινότητά μας και τις σημαντικές σχέσεις μας και μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να αναζητούνται και οι λύσεις.
Η θλίψη των εορτών είναι μια ακόμα πρόκληση-ευκαιρία για αναστοχασμό και ουσιαστικό «διάλογο» με τον εαυτό μας και με τον κόσμο.